ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΟΣΦΡΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΕΥΣΗΣ
Στον άνθρωπο το οσφρητικό επιθήλιο, απ’ όπου αρχίζει η λειτουργία της όσφρησης, βρίσκεται στην οροφή της κάθε ρινικής κοιλότητας, καλύπτοντας το ανώτερο τμήμα του πλάγιου ρινικού τοιχώματος (άνω ρινική κόγχη), και το ανώτερο τμήμα του ρινικού διαφράγματος, καλύπτοντας συνολική έκταση 2 με 3 τετραγωνικά εκατοστά.
To νευρικό κύτταρο – υποδοχέας της όσφρησης – είναι δίπολο κύτταρο και το σώμα αυτού με το ένα – το περιφερικό – άκρο του βρίσκεται στον οσφρητικό βλεννογόνο ή επιθήλιο μέσα στη μύτη. Ο νευράξονας, που αποτελεί το άλλο – κεντρικό – άκρο, μαζί με νευράξονες άλλων οσφρητικών κυττάρων, σχηματίζουν τα οσφρητικά νημάτια, τα οποία, διερχόμενα διά των οπών του τετρημένου πετάλου του ηθμοειδούς, που βρίσκεται στην οροφή της μύτης, καταλήγουν στον οσφρητικό βολβό , πάνω από την οροφή της μύτης, στο έδαφος του πρόσθιου κρανιακού βόθρου και ανάμεσα στους βολβούς των οφθαλμών. Από εκεί φεύγουν νευρικές ίνες (δεύτερος αισθητικός νευρώνας), που φέρονται τελικά στον απιοειδή λοβό, απ’ όπου οι τριτογενείς νευρώνες φεύγουν και καταλήγουν στην ιπποκάμπειο έλικα του κροταφικού λοβού του φλοιού του εγκεφάλου , όπου γίνεται αισθητή η όσφρηση. Υπολογίζεται ότι στον άνθρωπο υπάρχουν περί τα 20 εκατομμύρια οσφρητικά κύτταρα – υποδοχείς. Μόρια των ουσιών, που αιωρούνται στον αέρα, φθάνουν στην οσφρητική περιοχή της μύτης, είτε μέσω ρινικής αναπνοής – ρινικής οδού, είτε μέσω της στοματικής αναπνοής – οδού , δηλ. στόμα – ρινοφάρυγγας – μύτη (οπισθορρινική όσφρηση) και ερεθίζουν τους οσφρητικούς υποδοχείς των οσφρητικών κυττάρων. Το οσφρητικό ερέθισμα υπό μορφή ηλεκτρικού ρεύματος μεταφέρεται μέσω των οσφρητικών νηματίων – που σχηματίζονται από τον νευράξονα πολλών οσφρητικών κυττάρων – στον οσφρητικό βολβό και από εκεί μέσω των δεύτερων και τριτογενών αισθητικών νευρώνων σε κεντρικότερα οσφρητικά κέντρα και τον φλοιό του εγκεφάλου (κροταφικό λοβό).
Διαταραχές της όσφρυσης
Η ορολογία που χρησιμοποιείται για την περιγραφή των διαταραχών της όσφρυσης είναι : Νορμοσμία όταν υπάρχει φυσιολογική όσφρυση, Ανοσμία πλήρης η μερική , όταν υπάρχει απώλεια όλων ή μερικών οσμών, Υποσμία όταν υπάρχει μειωμένη αντίληψη των οσμών, Υπεροσμία σε αυξημένη αντίληψη οσμών, Παροσμία όταν το άτομο αντιλαμβάνεται διαφορετικά τις οσμές συνήθως δυσάρεστα, Φαντοσμία όταν το άτομο αντιλαμβάνεται οσμές που δεν υπάρχουν,.
Οι διαταραχές της όσφρυσης μπορεί να οφείλονται στους παρακάτω λόγους : α) Σε απόφραξη της μύτης με συνέπεια να εμποδίζεται η μεταφορά των αιωρούμενων στον αέρα μορίων της ουσίας να φτάσουν στην οροφή της μύτης, όπου βρίσκονται τα οσφρυτικά κύτταρα. β) Σε βλάβες των οσφρυτικών κυττάρων που βρίσκονται στην οροφή της μύτης γ) Σε εγκεφαλικές βλάβες.
Πολλοί άρρωστοι με απώλεια όσφρυσης αναφέρουν ότι έχουν χάσει και την γεύση τους. Αν και αυτό μπορεί να συμβεί, τις περισσότερες φορές όμως έχουν χάσει μόνο την όσφρυση. Όταν το άτομο δοκιμάζει ένα φαγητό παράλληλα το μυρίζει. Χάνοντας όμως την όσφρυση, χάνεται το άρωμα γεύσης και αυτό περιγράφεται από τους ασθενείς ως απώλεια και της γεύσης. Ωστόσο η αίσθηση των βασικών γεύσεων γλυκού, πικρού, ξινού, αλμυρού υπάρχει αλλά δεν δίνει την απόλαυση του συνδυασμού με την απωλεσθείσα όσφρυση. Περίπου το 80% του ”αρώματος” ενός φαγητού οφείλεται στην όσφρυτική λειτουργία.
Καταστάσεις που προκαλούν διαταραχές στην όσφρυση είναι : α) καταστάσεις που προκαλούν απόφραξη της μύτης όπως : Στένωση της μύτης από στραβό διάφραγμα, υπερτροφία των κογχών, ρινίτιδες, αλλεργία, πολύποδες της μύτης, παραρρινολπίτιδες β) βλάβες του οσφρυτικού επιθηλίου όπως : ιογενείς λοιμώξεις, φλεγμονές, φάρμακα, κάπνισμα, τραύματα η εγχειρήσεις στην οροφή της μύτης και πρόσθιου κρανιακού βόθρου, ενδοκρινικά νοσήματα, άγνωστα αίτια. γ) Εγκεφαλικέςς βλάβες όπως όγκοι, επιληψία, σκλήρυνση κατά πλάκας, νόσος Αλτσχάιμερ. Οι συχνότερες από τις πααραπάνω είναι οι ιογενείς λοιμώξεις, η ρινική αλλεργία και ρινικοί πολύποδες, και τα χτυπήματα στο κεφάλι σε τροχαία ατυχήματα.
Θεραπεία
Η θεραπεία σχετίζεται με την αιτία, όταν αυτή προσδιοριστεί και είναι αντιμετωπίσιμη. Επίσης, σε περίπτωση μόνιμης ανοσμίας, ο άρρωστος πρέπει να ευαισθητοποιηθεί και να λάβει μέτρα αποφυγής ατυχημάτων όπως αισθητήρες καπνού και αποφυγή χρήσης υγραερίου.